In 2022 hebben wij voor de provincie Utrecht een onderzoek uitgevoerd naar innovaties in faunabeheer, gericht op ganzenwering en -verjaging. De centrale vraag was welke innovatieve methoden voor ganzenwering en -verjaging beschikbaar zijn en hoe de provincie Utrecht het gebruik van innovatieve, niet-dodelijke methoden kan stimuleren, ter voorkoming van faunaschade.
Wat was het probleem?
In de provincie Utrecht wordt met regelmaat overlast ervaren van ganzen. Zij zorgen voor schade aan gewassen en natuur. Verjaging door middel van ondersteunend afschot en populatiebeheer zijn hierbij vaak het middel om faunaschade te beperken. De urgentie van de beperking van ganzenschade wordt onderstreept door de bedragen die betaald worden aan tegemoetkomingen: in 2020 is namens de provincie Utrecht ruim 1,6 miljoen euro uitgekeerd voor faunaschade veroorzaakt door ganzen. Jaarlijks stijgt het bedrag aan tegemoetkomingen aan faunaschade veroorzaakt door ganzen significant. Dit toont het belang aan van effectief faunabeheer. Tegelijkertijd zet de provincie Utrecht in op vermindering van toepassing van dodelijke methoden in faunabeheer.
Hoe hebben we dit aangepakt?
Uit een set van 77 publicaties, aangevuld met beoordelingen vanuit experts, is een lijst met innovatieve methoden tot stand gekomen. Deze methoden zijn beoordeeld door middel van een kansrijkheidsmodel voor innovaties. Dit model heeft de lens gevormd voor de literatuurstudie, de interviews met betrokkenen uit het veld en de focusgroepbijeenkomsten. De nadruk is gelegd op twee aspecten: in hoeverre is de innovatie effectief vanuit ecologisch perspectief en in hoeverre is de innovatie effectief vanuit bedrijfseconomisch perspectief?
We hebben samen met de provincie Utrecht een focusgroep samengesteld om draagvlak voor het onderzoek te creëren. De focusgroep bestond uit deelnemers vanuit BIJ12, LTO, Dierenbescherming, Vogelbescherming, Staatsbosbeheer, Utrechts Particulier Grondbezit, Faunabeheereenheid Utrecht en de Agrarische Natuurvereniging. Naast het toetsen van onze analyses heeft de focusgroep ook mede de richting van het onderzoek bepaald.
Binnen dit onderzoek is gekozen voor een trechteraanpak, waarbij voortdurend in overleg met de opdrachtgever en betrokkenen tot een nauwere set van kansrijke methoden is gekomen (zie Deel 2 in het rapport). Daarnaast zijn er een aantal elementen toegevoegd aan het onderzoek. Op basis van gesprekken met belanghebbenden en de behoefte vanuit de focusgroep is de blauwdruk voor een gebiedsgerichte aanpak tot stand gekomen (zie Deel 3 van het rapport) . De aanbevelingen ten aanzien van de innovatiecultuur komen voort uit de bevinding dat de mate van innovatie in ganzenwering – en verjaging laag is (zie Deel 4 van het rapport).
Innovatieve manieren van faunabeheer
Uit een set van 23 potentieel kansrijke, innovatieve methoden voor ganzenwering en -verjaging zijn vier methoden als kansrijk beoordeeld. De vier methoden zijn:
- Akoestische detectie en wering door Bird Alert
- Verjaging door Border Collies
- Visuele wering door Automatische laser
- Visuele en akoestische wering door Object-associatie methode
Belangrijk hierbij is te benoemen dat faunaschade niet voorkomen kan worden door toepassing van slechts één methode: een combinatie van methoden zal moeten worden toegepast voor maximale effectiviteit.
De gebiedsgerichte aanpak en innovatie
Naast het identificeren van innovatieve manieren van faunabeheer schreven we handvatten voor een gebiedsgerichte aanpak, en onderzochten we innovatie binnen de ganzenwering en -verjaging. De belangrijkste inzichten hierover bundelen we hieronder:
Een gebiedsgerichte aanpak voor toepassing van innovatieve methoden is een geschikte opschalingsroute
Het doel van deze aanpak is om draagvlak te creëren voor het gebruik van deze methoden bij grondgebruikers, jagers en andere belanghebbenden. Kernidee van de gebiedsgerichte aanpak is dat grondgebruikers binnen een gebied effectief samenwerken met elkaar en met andere belanghebbenden over welke combinatie van methoden ter wering en verjaging wordt ingezet. In het rapport is een blauwdruk voor een dergelijke gebiedsgerichte aanpak beschreven, met daarin een concreet voorstel tot een pilot.
Innovatie binnen de ganzenwering en -verjaging verdient een stimulans
Binnen het huidige faunabeheer en bijbehorende compensatieregeling, krijgen grondgebruikers weinig prikkels om aan de slag te gaan met (innovatieve) werings- en verjagingsmethoden. Dit zorgt ervoor dat weinig gebruik gemaakt wordt van de innovatieve methoden en is er weinig vraag naar de ontwikkeling van nieuwe methoden. Deze dynamiek zorgt ervoor dat de mate van innovatie binnen de ganzenwering en -verjaging over het algemeen laag is. Aanbevelingen ter bevordering van een goede innovatiecultuur zijn beschreven in het rapport
Voldoende ganzenrustgebieden nodig voor effectieve wering en verjaging
Om effectieve verjaging te kunnen laten plaatsvinden, is het een belangrijke randvoorwaarde dat er voldoende gebieden in de omgeving beschikbaar zijn waar de ganzen naartoe kunnen op het moment dat ze op één locatie geweerd worden.
