Deze handreiking richt zich op de functiecombinatie Nieuwe Natuur en Klein Wonen: een ruimtelijk concept dat natuurontwikkeling met kleinschalige woningen combineert. Kern van het idee is om (permanente) nieuwe natuur te realiseren, voornamelijk op (landbouw)grond zonder huidige natuur- of woonbestemming, waarbij kleinschalige bewoning een economische drager biedt voor natuur- en landschapsontwikkeling. Binnen het concept wordt de economische waarde van de woonfunctie ingezet voor de aanleg en het beheer van natuur, met als uitgangspunt dat initiatieven financieel haalbaar zijn zonder afhankelijk te zijn van overheidssubsidies.
Deze handreiking dient een aantal doelen: de handreiking biedt inspiratie en verbeelding van de mogelijkheden die Nieuwe Natuur en Klein Wonen geeft aan gemeenten, provincies en initiatiefnemers. Het beoogt hiermee het denken over de natuur- en woonfunctie op te rekken. Daarnaast biedt de handreiking concrete handvatten voor beleidsmakers om afwegingen te maken. Hiermee kunnen beleidsmakers kaders stellen die initiatiefnemers helpen om initiatieven die maatschappelijk toegevoegde waarde bieden tot realisatie te brengen.
De Natuurverdubbelaars heeft samen met Instituut Maatschappelijke Innovatie deze handreiking opgesteld in opdracht van het Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.
Nieuwe Natuur en Klein Wonen biedt volop kansen die raken aan de urgenties in het landelijk gebied (zie Deel I. Urgenties). De Nederlandse natuur en de kwaliteit van de leefomgeving staan onder druk en een duidelijke richting naar verbetering ontbreekt. De landbouwtransitie is onderweg, maar moet nog op stoom komen. Tegelijkertijd is de ruimte in
Nederland schaars en wordt vanuit diverse opgaven ruimte geclaimd.
Nieuwe Natuur en Klein Wonen biedt kansen voor het landelijk gebied door functies te combineren, waarbij wordt voortgebouwd op de leidende principes van de Nationale Omgevingsvisie:
- Meervoudig boven enkelvoudig;
- Kenmerken en identiteit van een gebied staan centraal;
- Afwentelen voorkomen.
Hier zijn enkele inrichtingsprincipes aan toegevoegd, die de kaders scheppen voor Nieuwe Natuur en Klein Wonen (zie
Hoofdstuk 4). De belangrijkste hiervan zijn:
- Projecten verbeteren de ruimtelijke kwaliteit waarbij ontwikkeling van nieuwe natuur centraal staat;
- Economische meerwaarde door woonfunctie wordt maximaal ingezet voor ontwikkeling en beheer van natuur;
- Systeemherstel van bodem, water en ecologie als basis.
Van ruimtelijke inrichtingsvariabelen naar inrichtingsconcepten
Er is een waaier aan mogelijkheden in kaart gebracht door ruimtelijke inrichtingsvariabelen te combineren tot inrichtingsconcepten (zie Hoofdstuk 5). De 14 ruimtelijke inrichtingsvariabelen vormen de bouwstenen waarmee een inrichtingsconcept kan worden opgebouwd. Denk hierbij bijvoorbeeld aan tijdelijkheid, bebouwingsdichtheid, natuurtype of koppeling aan bestaand erf.
Verdieping op de 14 inrichtingsvariabelen vindt plaats door de samenhang tussen de inrichtingsvariabelen te behandelen, evenals hun impact op de business case van initiatiefnemers. Combinaties van inrichtingsvariabelen vormen inrichtingsconcepten, waarbij een schier oneindig aantal verschillende varianten mogelijk is. Binnen deze handreiking hebben we een aantal voorbeelden van inrichtingsconcepten nader uitgewerkt (zie Hoofdstuk 7), zoals
“Klein wonen bij de boer – community”
en “Twee straatjes erbij”.
Handreiking als inspiratiebron
Deze handreiking biedt concrete inspiratie voor gemeenten, provincies en initiatiefnemers door middel van inrichtingsconcepten én concrete initiatieven. Er zijn in totaal 12 inrichtingsconcepten opgesteld. Daarnaast zijn er 5 concrete bestaande initiatieven uitgelicht, in verschillende
stadia van gereedheid. Deze handreiking laat zien dat Nieuwe Natuur en Klein Wonen Nederland mooier kan maken!
Hieronder staat een voorbeeld van de foto-realistische sfeerimpressie van het initiatief Peel Natuurdorpen (voor- en na-situatie)
Sfeerimpressie van Peel Natuurdorpen: voor-situatie van monotoom landschap met intensieve teelten; na-situatie met nieuwe natuur en kleine woningen,verscholen in de bossen
